" دلم روی آب بود  تی جان قربان " 

در باره ی کتاب  " زمستان تپه های سوما  "

 اثر اکرم پدرام نیا 

مهین میلانی

vancouverbidar@gmail.com

فرهاد ( آقا فراد مدیر) را برده اند و ستاره این چنین "دلش روی آب است". تصور کن آن هنگام را که می فهمد نامه ها برای کسی دیگر نوشته است. دیوانه می شود و سر به بیابان می گذارد... چه کسی خطاکار است؟ آقا فراد مدیرکه چریک فدائی است و دستگیر می شود؟ ستاره که این همه عاشق است و آن همه خاطرات شیرینی را که هر دو داشته اند هر روز می نویسد؟ یا فرهاد، پاسخ گوی نامه های ستاره که واقعیت را برای او نمی نویسد و در نامه هایش امید می دهد و می شود آقا فراد مدیر تا ستاره را زنده نگاه دارد. هرکس با ذهنیاتی که برای خود ساخته است حرکت می کند و اتفاقاتی در این میان پیش می آید که هیچ کس از آن با خبر نیست.

"همین که از پله ها بالا آمدم، سقف آسمان شکست. تند آمدم توی اتاق و در و پنجره ها را بستم. صندوق آهنی تو را هم پشت در گذاشتم تا باد در را نشکند. گفتم امشب دیگر لیلا نمی آید. گفته نگفته دلم گرفت، آن قدر که صندوق را از پشت در پس کشیدم تا وانمود کنم که او می آید و من چشم به راهم. فهمیدم به آمدنش عادت کرده ام و باید بگویم از این فکر دلم بیشتر گرفت. می دانی چرا، می مهتاب؟ راستش آدم وقتی می فهمد که ناخواسته و نادانسته به یکی دلبستگی پیدا کرده، ترس برش می دارد. ترس از این که نتوانسته با تنهایی خو بگیرد و اگر این یکی برود چه خواهد شد." ( ص 110).

نقل قول بالا از کتاب "زمستان تپه های سوما" ، قطعه ای از چندین سال نامه نگاری ستاره است به فردی که گمان می برد فرهاد اوست. نامه هایی می نویسد با یاد آوری تمام آن خاطرات آشنائی از روز نخست که او را سرچاه آب می بیند و لپ هایش را نیشگون می گیرد که سرخ شود و زیباتر بنماید تا زمانی که فرهادش را "پاس و پنجه" می کند در پشت شیشه ی پنجره در روز بارانی، یا شیطنت و "بی کلگی هایشان" پشت درخت انجیر خال جان و...

صاف و خالص و عاشقانه و شجاعانه هرچه در ذهن دارد اینجا و آنجا با بکارگیری واژگان زبان گیلکی و محاوره به روی کاغذ می آورد. خود را همان دختر قصه ی خال جان می پندارد که صورتش گل انداخته و خندان به پسر بلند بالای اسب سوار می نگرد. اعتنایی به حرف های غفور، شوهر خاله، که ستاره را برای طاهر برادرش در نظر گرفته نمی کند که هر دم به طعن و کنایه می گوید: "مدرسه رفتن که آنقد چاکون واکون نره". در نامه اش می نویسد: "حتی اگر مجبور باشم تا آخر عمر فقط با آن خاطره زندگی کنم، پشیمان نخواهم شد. یا "دلم می خواهد سر به بیابان بگذارم و بروم به جایی که با تو ..."

نامه ها چندان ساده و بی ریا و محقانه هستند و آن چنان مهر و عشق این دختر را صمیمانه منعکس می کنند که دلت می خواهد دوباره زمان برگردد به سال های 52 (تاریخ نگارش نامه ها)، که عشق این همه زیبا بود با وجود فقر و تنگدستی و محدودیت های همه جانبه و دوردستی و...

"... راستی یادت می آید می رفتیم آلوچه دزدی؟ آه که چه صفایی داشت! هیچ آلوچه ای مزه ی آلوچه های دزدی را ندارد. دارد، فرهاد جان؟ وقتی از پرچینی خودم را بالا می کشیدم و دستم را به سمت آلوچه ای دراز می کردم، تو می پرسیدی،  ,ستاره نمی ترسی صاحبش برسد؟, می گفتم، ,  دوتا آلوچه چیزی از این درخت کم نمی کند. تو فقط زیر پایم را بگیر تا آن دو تا بزرگی را که از آن شاخه ی بالا آویزان است بچینم. تازه خوردن آلوچه پای باغ حلال است، حتا دزدکی." (88) و " ... اما مگر برای به راه انداختن تنور عشق همین قدر سوخت بس نیست؟ یک نگاه کوتاه اما کمی کش دار، گوشه ی پرده ای را آرام کنار زدن، دود سیگار را از درز پنجره ای که در تیررسی دید اوست، بیرون فرستادن، گاهی بی دلیل جلوی راهش سبز شدن و خود را به او نشان دادن، لبخندی مهار شده و کوتاه زدن، آهنگی را میان دو لب غنچه دمیدن و خاطره ای ماندگار از آن ساختن..." (ص 111 )

نامه ها ی عاشقانه با یادآوری دوران دلدادگی ها، زندگی مردم آن روستا را نیز به تصویر می کشاند. بد و بیراه گفتن های مولود که وجود ستاره را بدیمن می داند، دل نگرانی های خال جان، آتش گرفتن خانه ی پیربابا، فروش خانه ی رحیم توسط حجت، و نبود تلفن در خانه ها الا در چند خانه ی از ما بهتران. "انگشت تو کون مرغ" می کند تا ببیند آماده است برای تخم گذاری... و "شاشیدن قورباغه" روی دست هایش موقعی که می خواسته است فرار کند تا کسی بو نبرد او با فرهاد ملاقات داشته است... و هم چنین دزدیدن اردک کسی که پول آمپول زنی اش را نداده و او خود را محق می داند و هم نمی خواهد منت دار غفور قمار باز باشد که یک اطاق بی در و پیکر که از سقفش آب می چکد به او اجاره داده است.

و فرهادِ نامه نگار با ستاره همدلی وهمراهی می کند. تصوراتش را به کار می گیرد و ،بیشتر در غالب رویای شبانه، گذشته ی زیبایشان را مصور می سازد، به شکلی که ستاره کمترین شکی به خود راه نمی دهد فرهاد او واقعی نیست. هم نفسی می کند با ستاره. او را هدایت می کند که بدرفتاری های دیگران را بخشاینده باشد. هدفش: ستاره را امیدوار و زنده نگاه دارد. گاهی آن قدر کلماتش عاشقانه است و واقعی می نماد که خواننده در پایان، وقتی که همه ی ماجرا روشن می شود می تواند فکر کند که او چه بسا واقعا عاشق این دختر ی شده است که سراپا خلوص و عشق است، اگر چه جمله ای در روی پاکت یکی از نامه های دختر به فرهاد واقعی که  به دستور مقامات بالا از دریافت آن ها ممنوع شده بود، سبب می شود که او شروع کند به پاسخگوئی نامه های این دختر با نام فرهاد: " من این شیطنت های تو را می پرستیدم، وقتی می دیدم آرامش مرغ ها را به هم می زنی و قد قد و جیک جیک شان را در می آوری. آن بالا پشت پنجره می ایستادم و همه ی این کارهای تو را تماشا می کردم. چرخش دامن پیراهنت را هنگام دویدن و پاهای کوچک و برهنه ات را روی گل و شل میان خانه پس از بارانی وحشی و سروصدایت را که به مرغ ها فرمان می دادی بایستند تا تو معاینه شان کنی، همه را تماشا می کردم و می خندیدم و تو می دانستی من در همه ی این حال ها تو را می پایم." (ص 114). "یادت باشد عزیر دل، وقتی برایم از گل و بهار و سبزه و مه و دریا می نویسی، گویی سبد سبد از آن گل ها برایم می آوری یا دست مرا می گیری و با خود به همه ی آن جاها می بری. پس این ها را از من دریغ نکن." ( ص 93)

" فرهاد " رویا بود

فرهاد کنارش نیست و ستاره این چنین "دلش روی آب است". تصور کن آن هنگام را که می فهمد نامه ها برای کسی دیگر نوشته است. دیوانه می شود و سر به بیابان می گذارد. دست کم این چنین پنداشته می شود یا همسایگان چنین می پندارند. یا همان که خود گفته بود: اگر "این" برود چه. و "این" چه کسی بود یا چه خیالی بود؟ هرچه بود دنیایی بود پر از امید. حالا که "این" که سال ها برایش نامه نگاری کرده کس دیگریست ، فقط باید سر به بیابان زد.

"فرهاد" واقعی نبود. و فرهاد فرهاد نبود. فرهاد رویایی بود که فقط در ذهن جای داشت. فرهاد توهمات بود که فقط در پس ذهن بود، فرهاد خیالی بود در دوران شکوفایی و خوشبختی که گذر زمان نبودش را گاه آرام و گاه به یکباره چون تگرگ بر ما تحمیل می کند.

پستچی مهربان و دلسوز خبر می آورد که فراد آقا، آقا مدیر(فرهاد واقعی)، دارند می آیند. اما این آقا مدیر همانی نیست که ستاره برایش نامه می نوشت. این آقا فراد از هیچ چیز خبر ندارد. ستاره حتی به نظر می رسد که با چهره ی فرهاد واقعی نیز که سال ها با هم در دلدادگی زیسته بودند اکنون بیگانه است. او حالا با فرهادِ نامه نویس راز و نیاز کرده است. با او زندگی ها داشته، دنیایش فقط او بوده است. برای او زندگی کرده. سال ها سرخوش دنیایی زیبا بوده همانگونه که بوی شالیزار و برگ چای دو دلداده را در هوای صاف و تازه ی پس از باران سرخوش می کرد.

ستاره ناپدید می شود. خودش را ناپیدا می کند. مثل اینست که پس از سال ها مبارزه ی سیاسی و دست شستن از زندگی جاری چون همگان، یکباره می بینی همه اش هیچ و پوچ بود. روی هوا بود. رویا بود. و تو آزاده دختر که هیچ خدایی را بنده نبودی نا گاه خود را زندانی همه ی آن آزادگی هایت می بینی. مثل اینست که مردم این همه چلچراغ در هرکوچه و برزن برپاکردند برای عزیزان شهیدشان بعد متوجه می شوند که حال خود شهیدان زنده اند. مثل اینست که گمان برده ای همه ی پدیده ها و ناشناخته ها را تجربه کرده ای و خیال می کنی همه چیز جاودانه است. ناپایداری مداوم پایت را بر روی زمین سست می کند. می بینی که ذهنیاتی که معلوم نیست از کجا در مغزت برای خود ساخته بودی همه روی هوا هستند. 

چه کسی خطاکار است؟ آقا فراد مدیرکه چریک فدائی است و دستگیر می شود؟ ستاره که این همه عاشق است و آن همه خاطرات شیرینی را که هر دو داشته اند هر روز می نویسد؟ یا فرهاد، پاسخ گوی نامه های ستاره که واقعیت را برای او نمی نویسد و در نامه هایش امید می دهد و می شود آقا فراد مدیر تا ستاره را زنده نگاه دارد. هرکس با ذهنیاتی که برای خود ساخته است حرکت می کند و اتفاقاتی در این میان پیش می آید که هیچ کس از آن با خبر نیست.

ستاره سر به بیابان گذاشت. آقا فراد مدیر چه شد؟ فرهاد نامه نویس چه کرد؟ می بایست چندین بار برای هرکس چنین اتفاقاتی افتاده باشد؟ بعد چه؟ ستاره حس کرده بود بعدش را: "راستش آدم وقتی می فهمد که ناخواسته و نادانسته به یکی ( یا به چیزی) دلبستگی پیدا کرده، ترس برش می دارد. ترس از این که نتوانسته با تنهایی خو بگیرد و اگر این یکی برود چه خواهد شد."